“Theologie” verdwijnt. Het lijkt maar een klein dingetje, maar het is weer een teken aan de wand passend in het huidige tijdsbestel
De VU voegt drie faculteiten samen: Sociale Wetenschappen, Geesteswetenschappen en Religie & Theologie. Waarom mag ‘theologie’ niet in de naam van de nieuwe fusiefaculteit?
Aan de Vrije Universiteit Amsterdam gaan drie faculteiten samen verder: Sociale Wetenschappen, Geesteswetenschappen en Religie & Theologie. Het worden in 2025 drie Schools – op z’n Engels uitgesproken – binnen één fusiefaculteit.
Wat een positief punt is, is dat de Vrije Universiteit dus wel laat zien dat er best het nodige bezuinigd kan worden in de academische wereld. We mogen toch aannemen dat deze fusie in ieder geval het nodige geld gaat besparen en daarmee het kabinetsbeleid onderschrijft.
In de naam ervan komt het woord ‘theologie’ niet voor, omdat de twee andere fusiepartners niet willen dat er iets herinnert aan theologie. Dat komt door religiestress, zegt VU-rector Jeroen Geurts.
De fusie had wat voeten in de aarde, waarbij de positie van Religie&Theologie een grote rol speelde. Eerder dit jaar zei VU-theoloog Willem van Peursen in universiteitsblad Ad Valvas dat theologie weleens het kind van de rekening kon worden. In Leiden, waar Van Peursen is opgeleid, verdween eerder de opleiding theologie en bleef alleen religiewetenschap over.
Verbaasd ben ik niet. Natuurlijk worden er allerlei interessant klinkende labeltjes als “religiestress” geplakt, maar ten diepste gaat het gewoon om een verschijnsel wat past in de huidige tijdsgeest: We willen God niet meer.
En dat deze beweging in het einde der tijden zou komen, is al meer dan 2.000 jaar geleden voorspeld in de Beste Handleiding, die door steeds meer mensen een “sprookjesboek” wordt genoemd.
De sterke linkse invloed is op universiteiten al veel te lang zichtbaar. Er is geen ruimte meer voor objectiviteit en open discussie om van elkaar te leren en dan duidt een naam als “Theologie” natuurlijk veel te sterk het bestaan van God uit. Dus die moet het veld ruimen.
Een ‘domineesfabriek’
Bij theologie wordt religie doorgaans vanuit een gelovig perspectief bestudeerd, een religiewetenschapper doet dat van een afstandje. Dit verschil maakt dat religiewetenschap in academische kringen minder omstreden is dan theologie, dat wel een ‘domineesfabriek’ is genoemd.
En hier hebben we gelijk het eerste, maar ook grootste probleem te pakken. Bij theologie bestudeert men “religie” vanuit een gelovig perspectief. Daar heb ik al wat moeite mee, want wat is gelovig?
Mijn persoonlijke overtuiging en ervaring is dat de Bijbel pas werkelijk open gaat als je wedergeboren bent en dus gedoopt met de Heilige Geest. De Bijbel leert nota bene zelf dat de Heilige Geest ons in de volle waarheid zal leiden. Dan is er geen sprake meer van religie, maar van Relatie!
Maar er zijn veel “traditie christenen”. Pa en ma waren het, kinderen hobbelen wat mee naar de kerk, blijven daar hangen en vinden zichzelf christelijk of gelovig. Maar zonder de wedergeboorte, die de Bijbel nota bene ook leert, blijft het “van een afstandje”.
Een “religiewetenschapper” doet dat van een afstandje. Een nog groter afstandje dus. Maar hoe kun je een relatie van een afstandje beoordelen of leren kennen? Dan blijft het bij wat droge feitjes en/of kritiek, maar je zult NOOIT de diepgang van de relatie ervaren, kunnen vatten en begrijpen. Nooit!
Volgens religiehistoricus Fred van Lieburg, verbonden aan de faculteit geesteswetenschappen van de VU, “hoort theologie strikt genomen niet aan een universiteit”. Dat is wel de ‘werkelijkheid in Nederland’, zegt Van Lieburg. Dat de VU sinds haar stichting al godgeleerdheid aanbiedt is juist, “maar ik vind dat een armoedig argument om theologie te handhaven”.
Dus al die andere universiteiten zien het niet goed? Die zitten allemaal helemaal fout? Ten diepste heeft hij overigens wel gelijk. Jezus richtte geen universiteit op, maar ging relaties met mensen aan. En dat doet Hij nog steeds! Via droge studiestof kun je God niet leren kennen! Dat is hetzelfde als daten via een app, elkaar nooit in het echt ontmoeten en dan denken dat je die ander hebt leren kennen…
De nieuwe fusiefaculteit gaat naar twee van de oude disciplines heten: Social Sciences en Humanities. Religie&Theologie schittert door afwezigheid.
Van Lieburg juicht dat toe. Sommige disciplines binnen de huidige theologiebeoefening zijn volgens hem namelijk ‘geen wetenschap’. Volgens hem kan theologie ook “beter functioneren als ze uit haar isolement komt en haar plek inneemt binnen geesteswetenschappen”.
Alleen een pseudowetenschapper zou deze stelling doen. Natuurlijk is theologie wel degelijk een wetenschap.
Bezwaren tegen theologie
Van Lieburg zegt dat er binnen de faculteiten sociale en geesteswetenschappen bezwaren leven tegen het opnemen van ‘theologie’ in de naam van de nieuwe fusiefaculteit. Ook rector Geurts zegt in Ad Valvas dat medewerkers van de andere twee fusiepartners ‘het ingewikkeld vinden om te werken in een faculteit die theologie in de naam heeft’.
Dat snap ik. Dan worden ze dagelijks herinnert aan het feit dat God bestaat en dat willen ze niet. Het hele zwamverhaal past dan ook prima in de tijd waarin we leven. De tijd van grote afval.
Volgens Geurts ligt daar ‘religiestress’ aan ten grondslag. Dat is spanning door religieuze opvattingen en gedragingen, die kan leiden tot mijding en conflicten. “Ik zal dat woord niet gebruiken,” reageert Van Lieburg, “maar het klopt wel. Zij associëren theologie met iets van de kerk”.
Religiestress is natuurlijk nonsens. Ook atheïsme is een religie. Is theologie iets van de kerk? Voor de oppervlakkige buitenstaander waarschijnlijk wel, maar voor iemand die inmiddels al bijna 30 jaar wedergeboren door het leven gaat allang niet meer.
Theologie is het leren kennen van God door Zijn Woord, onder leiding van Zijn Geest. Daar heeft de kerk, die door allerlei invloeden is veranderd in een instituut, niet veel mee te maken.
Op vragen over religiestress en de kritiek op de academische waarde van theologie geeft Geurts geen antwoord. Wel laat zijn voorlichter weten dat Van Peursens angst dat theologie verdwijnt, ongegrond is. “Religiewetenschap en theologie en de Vrije Universiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.”
Dus… je schrapt het uit de naam en leeft dan nog in de veronderstelling dat het niet zal verdwijnen? Wie ga je dan voor de gek houden?
Bron: Trouw