Het is soms verbazingwekkend hoe discussies op en neer kunnen gaan. Dertig jaar geleden wist iedereen dat de NS, de PTT en de gemeentelijke nutsbedrijven overrijp waren, vette katten die hoognodig een afslankingskuur moesten ondergaan. Vaak ging deze afslanking gepaard met het op afstand zetten van deze instellingen, ze meer op eigen benen te zetten en ze ook meer bedrijfsmatig te laten werken.
Tegenover de privatisering van tal van vroegere overheidsdiensten staat een veel grootschaliger sluipende socialisering, stelt Gerrit de Jong.
Het is soms verbazingwekkend hoe discussies op en neer kunnen gaan. Dertig jaar geleden wist iedereen dat de NS, de PTT en de gemeentelijke nutsbedrijven overrijp waren, vette katten die hoognodig een afslankingskuur moesten ondergaan. Vaak ging deze afslanking gepaard met het op afstand zetten van deze instellingen, ze meer op eigen benen te zetten en ze ook meer bedrijfsmatig te laten werken.
Zo’n twintig jaar later ebde deze euforie over verzelfstandiging en privatisering weg. Hadden we er wel verstandig aan gedaan de postbezorging en het treinverkeer uit handen te geven van de overheid? Onder aanvoering van de Christen-Unie ondernam de Eerste Kamer een onderzoek naar waar het nu allemaal uit de hand was gelopen. Want dat het uit de hand was gelopen, stond bij voorbaat vast.
Het onderzoek wijst uit dat de privatisering en verzelfstandiging van overheidsdiensten niet is verlopen volgens een alomvattende visie, een eenduidig begrippenkader, uniforme regels, na een overkoepelend debat en onder aansturing van één minister. En dus wordt aanbevolen om voortaan alles centraal aan te sturen met protocollen, uitvoeringstoetsen, marktverkenningen, onafhankelijk toezicht en evaluaties. Het parlement moet veel eerder en beter worden ingelicht, de directeuren van de diensten die worden verzelfstandigd moeten direct door het parlement kunnen worden gehoord, de publieke belangen moeten in een wet worden vastgelegd. Kortom, de kerstboom wordt volledig opgetuigd.
Uit de aanbevelingen van de commissie van de Eerste Kamer blijkt een groot vertrouwen in het planmatig kunnen aanpakken en regelen van de toekomst, in de maakbaarheid van de samenleving vanaf het Binnenhof. Het doet een beetje denken aan de utopie van het voormalige Oost-Duitsland.
Wat verontrustend is, is dat de Eerste Kamer de olifant in de kamer over het hoofd heeft gezien. De afgelopen dertig jaar zijn er zeker diensten door de overheid geprivatiseerd en op afstand gezet, maar de sluipende socialisering is vele malen groter geweest en daar heeft de Eerste Kamer het helemaal niet over.