Een omslagpunt is een gebeurtenis of situatie die een proces in een stroomversnelling brengt. Vaak onverwachte gebeurtenissen of calamiteiten, die zelfs de loop van de geschiedenis beïnvloeden. Is de financiële crisis zo’n omslagpunt?
Het verhaal over de ondergang van de Titanic heeft mij altijd aangesproken. Vooral één aspect, dat treffend en wellicht enigszins gedramatiseerd wordt uitgebeeld in de film over het passagiersschip, raakt mij. Als de passagiers ‘zorgeloos’ feesten op de vrolijke muziek van een orkest, raakt het schip een ijsberg. Nadat de ernst van de calamiteit doordringt en men wordt bepaald bij een mogelijk naderend einde, verstomt de muziek. Het orkest schakelt over op ‘Nader mijn God bij u’. Voor veel passagiers was dit een persoonlijk omslagpunt. Paniek en onzekerheid wierpen mensen terug op hun geloof. Daardoor ontstond behoefte aan bezinning op het leven en wat er daarna wacht. Ruim 15oo opvarenden overleefden de ramp niet.
De Tweede Wereldoorlog
Ook de geschiedenis kent omslagpunten. De Tweede Wereldoorlog leidde tot grote veranderingen op dit continent. Terwijl Europa na de oorlog in chaos verkeerde, kreeg de Fransman Jean Monnet van de geallieerden een belangrijke opdracht. Hij moest een plan opstellen voor de gefaseerde verwezenlijking van een Verenigd Europa, dat garant moest staan voor vrede op dit continent. Monnet wordt wel ‘de architect van Europa’ genoemd. Een ander indirect gevolg van de oorlog was dat de Joden in 1948 een eigen staat kregen, Eretz Israël. De val van De Muur in 1989 was een omslagpunt, dat leidde tot de ontsluiting van Oost-Europa, de (overhaaste) uitbreiding van de Europese Unie en de herrijzenis van Berlijn als hoofdstad van een machtig en verenigd Duitsland. De afgelopen twee decennia zijn de Europese verhoudingen ingrijpend gewijzigd en de gevolgen ervaren we nu.
‘Nine-eleven’
Grote veranderingen vonden ook plaats na de terreuraanslagen in 2001, aangeduid als ‘nine-eleven’. De mensheid werd bij een nieuwe realiteit bepaald, een wereld waarop landsgrenzen vervagen. Globalisering, mogelijk gemaakt door technologische ontwikkelingen als internet, luidde een nieuwtijdperk in. Grensoverschrijdende problemen als computercriminaliteit, identiteitsfraude en terrorisme zijn alleen beheersbaar te houden door machtsconcentratie, internationale samenwerking en controle. Tegelijk vindt er een felle concurrentiestrijd plaats tussen opkomende machtsblokken en het Westen om de economische, militaire en politieke hegemonie op de wereld. De veranderingen raken ons direct en persoonlijk. Op grond van internationale verdragen, verstrekt onze overheid alleen nog ‘fraudebestendige’ paspoorten, voorzien van een chip met biometrische kenmerken. Onttrokken aan onze waarneming ontwikkelt de chiptechnologie zich in een duizelingwekkend tempo. In een volgende publicatie kom ik op dit onderwerp terug. Bedrijven die een halve eeuw geleden het fundament vormden van onze welvaartsstaat, wijken uit naar lagelonenlanden of komen in buitenlandse handen. Politici en economen die ons de weg moeten wijzen, spreken elkaar tegen of laten het afweten.
De crisis
De huidige crisis is een omslagpunt dat ons bepaalt bij de keiharde realiteit. Directeur Klaas Knot van De Nederlandse Bank zei onlangs in een interview:
We staan op een kruispunt.
In het rijke Westen leefden we jarenlang boven onze stand. We gaven massaal geld uit dat nog verdiend moest worden. We hebben daardoor niet alleen de fundamenten van de verzorgingsstaat ondermijnd, maar tevens Bijbelse geboden en wijsheden, bijvoorbeeld over rentmeesterschap, genegeerd. De crisis zal zich verder toespitsen. Van Jean Monnet is de uitspraak:
Mensen accepteren veranderingen pas zodra deze noodzakelijk zijn en erkennen de noodzakelijkheid ervan pas als zij zich in een crisis bevinden.
De crisis plaatst ons weer met beide benen op de grond. Murw gebeukt door de vloedgolf aan slecht nieuws, vluchten velen echter in ontkenning, (over)consumptie en feestgedrag. Toch kan een crisis ook louterend werken en leren, dat het in het leven niet alleen gaat om materiële zaken. De harde realiteit wordt bij velen nog overstemd door de ‘feestmuziek van het orkest’, maar de tijd dat het ‘Nader mijn God bij U’ wordt ingezet komt eraan.
Profetisch perspectief
Europa is een kernthema bij de komende verkiezingen. Regelmatig word ik tijdens presentaties bepaald bij de dilemma’s die hierover bestaan onder medechristenen. Enerzijds is er de zorg over groeiende machtsconcentratie op de wereld, de druk op voor christenen fundamentele grondrechten en de profetische visie dat een superstaat Europa, als het herstelde Romeinse rijk, zal uitgroeien tot een wereldmacht. Ontwikkelingen die tevens een groot stempel zullen drukken op de verhouding met Israël (Ezechiël 38:8,9 Zacharia 12:2,3 en 14:2). Ik deel die zorgen. Anderzijds kunnen we niet ontkennen, dat veel problemen alleen kunnen worden opgelost via internationale samenwerking. In een globaliserende wereld is geen land nog in staat de vele grensoverschrijdende problemen zelfstandig op te lossen. Om in dat groeiende spanningsveld een goed evenwicht te bereiken en als christen verantwoorde afwegingen en keuzes te maken, is geen gemakkelijke opgave. De verschillende en soms tegenstrijdige aspecten, bijvoorbeeld wat de gevolgen kunnen zijn als ons land de Eurozone of zelfs de EU verlaat, moeten wel eerlijk en open worden geanalyseerd en gecommuniceerd. Gebed, kennis van Gods Woord en een evenwichtige visie op de huidige tijd vanuit een profetisch perspectief, zijn daarbij onontbeerlijk. Bij het maken van die moeilijke afwegingen in een ongetwijfeld scherpe verkiezingsstrijd, wens ik u Gods Zegen toe.
JAAP SPAANS
Bron: Het Zoeklicht 16 – 4 augustus 2012