De Europese Unie subsidieert stamcelonderzoek met menselijke embryo’s. Er zijn goede en dringende redenen om die financiering stop te zetten, betogen Bas Belder en Frank van der Maas.
In het kader van de Week voor het Leven besteedde het Europees Parlement vorige week (Week 15 2012 – red.) aandacht aan het thema menselijk leven. Een bijeenkomst op woensdag stond in het teken van embryonaal stamcelonderzoek, een omstreden onderzoeksterrein. Dit onderzoek, waarmee nieuwe therapieën en weefselherstel worden nagestreefd, ontvangt echter wel onderzoekssubsidies van de Europese Unie. Het plan Horizon 2020 van de Europese Commissie voor nieuwe onderzoekssubsidies voor 2014-2020 vormt een goede aanleiding voor een grondige bezinning hierop.
Allereerst is embryonaal stamcelonderzoek ethisch omstreden. Het onttrekken van stamcellen aan een embryo doodt dit embryo. Het doden van menselijk leven voor onderzoeksdoeleinden is onethisch. Vanuit christelijke overtuiging spreken we ons uit voor het menselijk leven. Dat leven heeft intrinsieke waarde. Ook een embryo is een uniek schepsel met door God gegeven leven. Dat leven mag niet worden gebruikt, of liever gezegd: misbruikt, iets wat de Europese Unie doet als ze dit onderzoek medefinanciert. Gaat het niet daar mis wanneer we een embryo, of liever iemand, hoe jong en ongeboren ook, gaan zien als middel om experimenten mee te doen en het daarmee instrumentaliseren?
Problematisch
Ten tweede is embryonaal stamcelonderzoek juridisch problematisch. In een aantal EU-lidstaten is dit type onderzoek expliciet toegestaan. Maar in andere lidstaten ontbreekt er wetgeving op dit punt. En in Oostenrijk, Letland, Polen en Slowakije is dit soort onderzoek zelfs bij wet verboden. De Europese Commissie zegt het niet te financieren in lidstaten waar het is verboden. Maar is het niet onredelijk en onbestaanbaar dat burgers uit de lidstaten waar embryonaal stamcelonderzoek niet expliciet is toegestaan via de begroting van de Europese Unie meebetalen aan onderzoek dat in hun eigen land als onethisch wordt gezien? Daarop hebben we van de Europese Commissie nog geen bevredigend antwoord gekregen. Aangezien er elke dag een goed project moet worden afgewezen omdat er onvoldoende Europees geld voor is: moet de EU zich dan niet richten op onomstreden onderzoek waarover de lidstaten het eens zijn?
Ten derde is het verbazend om vanuit de wetenschappelijke wereld te horen waartoe embryonaal stamcelonderzoek tot nu toe heeft geleid. Professor McGuckin van het Cell Therapy Research Institute in Lyon maakte op de bijeenkomst in het Europees Parlement duidelijk dat er nog geen enkele behandelingsmogelijkheid van een patiënt uit is voortgekomen. Het is dus niet effectief. Aan vondsten in laboratoria heb je als patiënt nog niets zolang ze niet leiden tot therapieën die zijn goedgekeurd voor gebruik door de patiënt.
Alternatieven
De directeur gezondheidsonderzoek van de Europese Commissie, die overigens zelf een achtergrond heeft in het embryo-onderzoek, zegt dat we meer geduld moeten hebben. Menselijke embryonale stamcellen zijn sinds 1998 geïsoleerd voor onderzoek. Maar navraag bij prof. McGuckin ontkracht dit argument: er is al wel lange ervaring met embryonaal stamcelonderzoek bij dieren. Verder wijst hij op een belangrijk obstakel dat voorstanders van embryonaal stamcelonderzoek moeten onderkennen: de cellen gaan HLA-antigenen aanmaken, waardoor het immuunsysteem van het lichaam de cellen ziet als vreemd en daarom gaat afstoten.
Tot slot is het goed om te constateren dat er prima alternatieven zijn in de vorm van volwassen stamcellen, zoals wij hoorden via het Lindeboom Instituut. Ontwikkelingen op dat gebied hebben al geleid tot succesvolle behandelingen bij mensen. Toepassing van volwassen stamcellen vergt weliswaar ook een goede match met het lichaam om afstoting te vermijden. Maar dat is wel te realiseren, zo vertelde McGuckin ons, bijvoorbeeld uit navelstrengbloed, gegeven de 130 miljoen geboorten per jaar. En in een aantal gevallen via stamcellen uit beenmerg.
Nieuwe technieken
Er is zelfs een financieel argument: hoe levert bijvoorbeeld 1 miljoen euro aan onderzoeksgeld optimaal resultaat op voor Europa? Volwassenstamcelonderzoek kan dat nu doen. Embryonaal stamcelonderzoek kan dat niet. Het argument dat de toepassing van embryonale stamcellen meer fundamenteel onderzoek vergt, zou bovendien pleiten voor kleinschaliger onderzoek, wat beter nationaal kan dan Europees.
Afgezien van de stamcellen zijn er nieuwe technologieën die weefselherstel mogelijk kunnen maken. Bijvoorbeeld herstel van een cel met een genetisch defect, onderdeel van de zogenoemde synthetische biologie. Nieuwe technieken brengen vaak weer hun eigen ethische dilemma’s mee. Daarom roept de eurofractie van de SGP op om meer onderzoek te richten op de alternatieven voor embryonaal stamcelonderzoek, waarbij moet worden ingegaan op de ethische vragen. Tevens dient het noodzakelijke maatschappelijk debat vorm te krijgen. Het perspectief van embryonaal stamcelonderzoek lijkt beperkt, maar de morele prijs is enorm: het menselijk leven.
De auteurs zijn respectievelijk lid van het Europees Parlement en beleidsmedewerker voor de SGP-eurofractie.